Overheidsbedrijven: van melkkoe naar motor

Het parlement zette gisteren de deur op een kier voor een verkoop van een deel van de aandelen van Bpost en Proximus die vandaag nog in overheidshanden zijn. Men verengt dit debat helaas al te vaak tot het afwegen van de opbrengst van de dividenden tegen de rentelasten op de staatsschuld die de overheid moet blijven betalen als de aandelen niet verkocht worden. Uiteraard liggen in het huidige nulrenteklimaat de opbrengsten uit dividenden hoger dan de rentelasten op de waarde van de aandelen. Maar we moeten hierin absoluut verder durven kijken dan onze neus lang is.

Sinterklaas

Flashback naar donderdag 7 november 2013. Didier Bellens, op dat moment enfant terrible van de PS én CEO van het toenmalige Belgacom, verkondigt in een Ukkelse zakenclub dat de regering Di Rupo de bedrijven doodt. In één adem vergelijkt hij de premier met een kind dat bij Belgacom zijn Sinterklaas komt vragen. De dag erna verdringen de Franstalige partijen elkaar in hun wedstrijdje om ter hardst verontwaardigd zijn. Bellens wordt ontslagen, maar legt op 6 december nog een interimdividend in het schoentje van de regering.

Belgacom moest in 2012 en 2014 lenen om dividenden te betalen

Didier Bellens had een punt. Belgacom verdiende in 2012 per aandeel 2,36 euro aan inkomsten, terwijl de regering een dividend eiste van 2,49 euro. In maart 2014 moest Belgacom zelfs 600 miljoen euro lenen om het dividend te kunnen betalen dat de regering eiste om het gat in de begroting van Di Rupo dicht te rijden. Belgacom was de beste melkkoe van de stal.

Geldhonger leidt tot onvoldoende investeringen en verlies marktaandeel

Flash-forward naar vandaag. Als resultaat van de jarenlange kortetermijnvisie van de politiek heeft het hermerkte Proximus vandaag een marktaandeel van amper 20% voor residentiële breedband in Vlaanderen. De oude monopolist moest al te vaak de geldhonger van de regering stillen en kon onvoldoende investeren.

Zijn er echt nog mensen die geloven dat de politiek de beste bestuurder van bedrijven is?

Belgacom/Proximus heeft de concurrentiestrijd op de consumentenmarkt in Vlaanderen verloren van Telenet. Onze koe loopt er magertjes bij. De nieuwe CEO Dominique Leroy gaf bij haar aantreden dan ook de niet mis te verstane boodschap aan de regering dat de focus op het dividend plaats zou moeten maken voor een hernieuwde focus op investeringen.

Zijn er echt nog mensen die geloven dat de politiek de beste bestuurder van bedrijven is? Voor ons is alvast duidelijk van niet. De dienstverlening aan de consument belandt te vaak op de slachtbank van de politieke belangen. Bij Bpost moeten regeringscommissarissen zich zelfs onledig houden met het afkeuren van nieuwe politiek-getinte postzegels. Gelukkig wordt daar nu ook een einde aan gemaakt. Niet de staat maar de markt kan het beste voldoen aan de verwachtingen van de beste service aan de beste prijs. Een grote grip van de staat in de bedrijven is hierin contraproductief.

Analyse door zakenbanken: belang afbouwen

Daarom ook dat de zakenbanken Nomura en Leonardo in hun studie van de overheidsparticipaties concluderen dat de belangen van de staat in Proximus en Bpostbest zouden zakken onder de 50% op korte termijn, en op lange termijn tot 25 à 30%. Het verschuiven van een daling tot 25 à 30% naar de langere termijn wordt gemotiveerd door de hoge dividenden en lage rente. We mogen echter niet vergeten dat de huidige kunstmatige nulrente pure doping is voor de beurskoersen. Wanneer Mario Draghi de bazooka terug opbergt en de rente terug stijgt, heeft dat ongetwijfeld een daling van de beurskoersen tot gevolg en verlaagt ook de verkoopwaarde van de overheidsparticipaties.

Nulrente is pure doping voor beurskoersen

Voor de participaties in Belfius en BNP Paribas concludeert de studie dat een snellere afbouw gewenst is. Dat laatste is alvast logisch, gezien de politiek zowel hoofdaandeelhouder als belangrijkste klant is, en tegelijk de toezichthouder benoemt. De gevaarlijke drievuldigheid, zoals ik op 13 november schreef op tijd.be.

Dromen van een deels private NMBS

Dat onze overheidsbedrijven beter af zijn zonder al te zware grip van de politiek blijkt ook uit de praktijk. Een grotere intrede van privaat kapitaal maakte van de mottenballenkast van De Post zaliger (laat staan de Regie de Posterijen) een competitief bedrijf dat hier een springplank heeft om ook in het buitenland goede zaken te doen. De autonomie die bedrijven krijgen om hun eigen visie te ontwikkelen, een eigen beleid uit te werken, zelf hun aanbod te selecteren en zelf hun financiën te regelen, blijkt een zegen voor hun functioneren, voor de dienstverlening aan de consument, voor de tewerkstelling en dus voor de economie.

Sommige collega's in het parlement hebben een heilige schrik dat de NMBS hetzelfde lot van gedeeltelijke privatisering is beschoren. Voor ons zou het alvast een droom zijn, mocht de NMBS hetzelfde traject van Bpost en Proximus volgen, en omgeturnd worden tot een performant bedrijf met een veel betere dienstverlening, aan lagere prijzen voor consument en belastingbetaler. Voor ons zou het alvast een droom zijn.